Amerika'da TEMEL HAK ve OZGURLUKLER

[Ray]

Bir vatandasin temel hak ve ozgurlukleri Amerika Birlesik Devletlerinde Bill of Rights adiyla anilan ve 10 amendents (eklenti) den ibaret olan anayasaya eklemeler seklinde toplanmistir. Bu ilk 10 amendment bir cok yerde sikca gecer ilki dusunce ve konusma ozgurlugu ve hur irade ve gosteri haklari uzerinedir. Ikncisi ise benim gibi tum silah severlerin yakindan bildigi ve savundugu silahlanma hakkidir. Bu hak hic bir sekilde devletin yada hukumetlerin tekelinde degildir ve Tanrinin insana bahsettigi yasam hakki, hayatin kutsalligi ve bu hayati savunma hakki gibi evrensel prensipler uzerine kurulmus olup devlet tarafindan garanti altina alinmistir.

Burdaki ilk on madde bu sekilde uzerinde tartisma goturmez vatandaslik haklarini kapsamaktadir vede direkt olarak bu haklarin ihlalinde (diktatorluk gibi) halka silahli mudahalede bulunma hakkinida verir ornegin opressive ve tyrannical denilen baskici, zulmcu dikta sekilde yoldan cikmis hukumetlere karsi. Tabii bu son derece sinirlari nerden baslar ve biter tayin edilmeis cok zor bir durum olmakla beraber teorik olarak mevcuttur anayasada. Ornegin Federal hukumet bir kanun cikarttiginda bunu bir yada birden cok eyalet kabul etmez ise yuce mahkemede dava acilir ve yuce mahkemede cozumlenir burdaki yargi iste anayasanin maddeleri uzerine karar verir yani anayasa ihlali olup olmadigi uzerine.

Federal hukumet dahi bu yargidan once gelemez ve kanun iptal edilebilir. Amerikan baskani hic bir sekilde yargidan once gelemez ve yuce mahkemenin verdigi kararlari lav etme gibi bir yetki ve otoriteside yoktur. Amerikan anayasasinin ozunde ne var diye soracak olursan benim anladigim ve bu anlayis burda cogunlukla bu sekildedir her turlu diktatorluge karsi olmak, her turlu tyrany adi verilen dikta tarzi yonetimlere karsi cikmaktir. Bu kavramlar malum cok esoterik olup uzeridne bir cok tartrisma yapilabilir ve yorumalra aciktir ancak genel felsefesini bu sekilde tarif edebiliriz. Amerikan kulturunde olsun, kanunlarinda olsun yada sosyal yasaminda birey her seyden onde gelir ve bireysel haklar kutsaldir.

Pazar sohbetlerimizdede zaman zaman degindigimiz Ameriakn kulturu tamamen bireysellik uzerine kurulmustur ifadesi burdan geliyor. Bir vatandasin haklari ve hukukunu garanti altina almis olan ve tartisilmaz bir sekilde koruyan Ameriakn Anayasasidir sanirim bu soruna cevap teskil edebilir. Kisi eger bu haklarin farkindaysa ve bu konuda kendini biraz egitmis ise bu haklar dogrultuisunda nasil davranilacagni bilir, gerekli oldugunda avukat ile gerekli oldugunda tek basina haklarini savunabilir. Tabii pratikte judicial system denilen yasama ve yargi sisteminin isleyisinin kendine has bir dolu cok komplex dinamikleri var ve burda kisinin avukat kullanmadan bu surecten gecmesi hemen hemen imkansiz. Eger baska sorularin varsa beklerim.

Bu linkte Turkce tercume mevcuttur.

http://www.canaktan.org/hukuk/insan_haklari/magna-carta/amerikan_haklar.htm

Tercume hakkinda Not: 2. maddede iyi techiz edilmis bir ordu seklinde baslamis tercumeye bu aslinda olayin hassasiyetini kesinlikle yansitmamaktadir o yuzden tercumeler konsunda cok dikkatli olmak gerekir. Burda asil soylene iyi techiz edilmis milis kuvvetleri (well regulated militia) der ve milis kuvvetleri halkin direnis birlikleridir profosyonel askerler degildir. Ordu profosyonel askei birimlerden olusan bir treskilattir. Burada konunun esasi halkin olusturdugu direnis guclerinin her turlu zorbalik ve diktatorluge karsi yani o donemdeki Ingiliz kralina karsi bir silahli mucadelenin baslatilma, yurutulme ve genel koordinasyonudur.